Στην πόλη της Καλαμπάκας διατηρούνται αρκετοί μικροί μεταβυζαντινοί ναοί με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτα τέμπλα. Tο πιο σπουδαίο όμως μνημείο της πόλης είναι ο βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, ο καθεδρικός ναός της επισκοπής Σταγών με σημασία πολυσήμαντη για τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή τέχνη. Πρόκειται για μια μεγάλη τρίκλιτη μεσοβυζαντινή βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος. Ο νάρθηκας επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με τρίβηλο άνοιγμα.

Όλο το κτίσμα απολήγει στα ανατολικά σε τρεις ημικυκλικές κόγχες και τα κλίτη χωρίζονται με το μικτό σύστημα, δηλαδή ανάμεσα σε πεσσούς μεσολαβεί από ένας κίονας. Οι αναλογίες είναι επιμήκεις, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχει κτισθεί επάνω σε παλαιοχριστιανική βασιλική, η οποία έχει επηρεάσει τη μορφή της κάτοψης. Πράγματι σε πρόσφατες έρευνες διαπιστώθηκε ότι οι πεσσοί και οι κίονες που χωρίζουν τα κλίτη, καθώς και οι εξωτερικοί τοίχοι συμπίπτουν με τις κιονοστοιχίες και τους εξωτερικούς τοίχους μιας παλιοχριστιανικής τρίκλιτης βασιλικής, από την οποία μάλιστα διατηρούνται τμήματα της ψηφιδωτής διακόσμησης του δαπέδου.

Η βασιλική της Καλαμπάκας – όπως συνήθως είναι γνωστός ο ναός- πρέπει να κτίσθηκε στον 10ο αι. ή στις αρχές του 11ου αι., επάνω στα ερείπια του παλαιοχριστιανικού ναού, αλλά στη συνέχεια -στη βυζαντινή εποχή, τον 16ο αι. και τον 19ο αι.- δέχτηκε αλλεπάλληλες επισκευές που έχουν επιφέρει πολλές αλλοιώσεις και μετατροπές στα μορφολογικά και κατασκευαστικά στοιχεία.
Στο ανατολικό άκρο του νότιου κλίτους διασώζονται μερικές σημαντικότατες τοιχογραφίες -άγιοι ολόσωμοι και σε στηθάρια- του 12ου αι., ενώ ο υπόλοιπος ναός είναι κατάγραφος με πλήθος σκηνών και σειρές ολόσωμων αγίων που χρονολογούνται στα 1573. Οι τελευταίες αυτές τοιχογραφίες, σύμφωνα με την επιγραφή ανιστόρησης, είναι έργο του ιερέα Κυριαζή και του Νεόφυτου, που ήταν γιος του περίφημου κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη.
Χαρακτηριστικός είναι ο μεγάλος και υψηλός άμβωνας, που αποτελεί μοναδικό σωζόμενο δείγμα άμβωνα στη μέση του ναού. Είναι μαρμάρινος και έχει ανασυγκροτηθεί κυρίως από τα κομμάτια του άμβωνα της παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Ο ναός διασώζει επίσης ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο και μερικές σημαντικές φορητές εικόνες. Τέλος, πρέπει να μνημονευτεί ότι στο βόρειο τοίχο του εσωνάρθηκα είναι γραμμένο αυτοκρατορικό έγγραφο -χρυσόβουλλο- του 1336 με το οποίο ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ’ παραχωρεί προνόμια και επικυρώνει τα όρια της επισκοπής Σταγών και ένα πατριαρχικό έγγραφο – σιγγίλιο- που εξέδωσε για τον ίδιο σκοπό το 1393 ο πατριάρχης Αρσένιος.