Τοιχογραφίες Καθολικού

Κυ­ρί­ως να­ός

Ο κυ­ρί­ως να­ός τοι­χο­γρα­φή­θη­κε το 1548. Δεν α­να­γρά­φε­ται το ό­νο­μα του ζω­γρά­φου, ό­μως η τε­χνι­κή, το χρώ­μα, οι κι­νή­σεις και η δι­ά­τα­ξη των μορ­φών και των σκη­νών, και γε­νι­κό­τε­ρα τα τε­χνο­τρο­πι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά των τοι­χο­γρα­φι­ών αυ­τών, που εί­ναι ί­δια με ε­κεί­να των τοι­χο­γρα­φι­ών του πα­ρεκ­κλη­σί­ου του Α­γί­ου Νι­κο­λά­ου στη Μο­νή της Με­γί­στης Λαύ­ρας (στο Ά­γιον Ό­ρος), το ο­ποί­ο α­γι­ο­γρά­φη­σε (σύμ­φω­να με την ε­πι­γρα­φή του) στα 1560 ο Θη­βαί­ος ζω­γρά­φος Φράγ­κος Κα­τε­λά­νος, α­πο­δί­δουν με βε­βαι­ό­τη­τα την α­γι­ο­γρά­φη­ση του κυ­ρί­ως να­ού της Μο­νής Βαρ­λα­άμ στον ί­διο δι­ά­ση­μο καλ­λι­τέ­χνη.

Στον τρούλ­λο ε­πά­νω ει­κο­νο­γρα­φεί­ται ο Παν­το­κρά­το­ρας ως Δί­και­ος Κρι­τής, στο τύμ­πα­νο η τι­μη­τι­κή χο­ρεί­α των προ­φη­τών και αγ­γέ­λων, στα σφαι­ρι­κά τρί­γω­να οι τέσ­σε­ρις ευ­αγ­γε­λι­στές, α­πό τους ο­ποί­ους ο Λου­κάς πα­ρι­στά­νε­ται να «ι­στο­ρεί» την ει­κό­να της Θε­ο­τό­κου. Στις δύ­ο πλευ­ρι­κές κόγ­χες, τους χο­ρούς, του κυ­ρί­ως να­ού ει­κο­νί­ζον­ται ο­λό­σω­μοι στρα­τι­ω­τι­κοί ά­γιοι, ε­νώ οι ψη­λό­τε­ρες ε­πι­φά­νει­ες των τοί­χων εί­ναι κα­τά­γρα­φες με πο­λυ­πρό­σω­πες συν­θέ­σεις, παρ­μέ­νες α­πό τη ζω­ή και το πά­θος του Κυ­ρί­ου, κα­θώς και α­πό το ε­ορ­το­λό­γιο γε­νι­κό­τε­ρα της Εκ­κλη­σί­ας. Στο δυ­τι­κό τοί­χο, πά­νω α­πό την εί­σο­δο, η κα­θι­ε­ρω­μέ­νη πα­ρά­στα­ση της Κοι­μή­σε­ως της Θε­ο­τό­κου.

Στους α­να­το­λι­κούς πεσ­σούς, στα πλά­για του τέμ­πλου, ει­κο­νί­ζον­ται ο­λό­σω­μοι α­ρι­στε­ρά η Πα­να­γί­α και δε­ξιά ο Χρι­στός, που με τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και πλού­σια δι­α­κο­σμη­μέ­να φω­το­στέ­φα­νά τους θυ­μί­ζουν έν­το­να φο­ρη­τές ει­κό­νες, ό­πως συμ­βαί­νει και με άλ­λες με­μο­νω­μέ­νες μορ­φές α­γί­ων και αρ­χαγ­γέ­λων. Στους δυ­τι­κούς πεσ­σούς ι­στο­ρούν­ται οι κτί­το­ρες της μο­νής με τη μο­να­χι­κή τους πε­ρι­βο­λή, γε­μά­τοι ευ­λά­βεια και τα­πεί­νω­ση, α­ρι­στε­ρά κά­τω α­πό την Πα­να­γί­α ο Θε­ο­φά­νης, κρα­τών­τας, ό­πως συ­νη­θί­ζε­ται, και προ­σφέ­ρον­τας πε­ρί­τε­χνο ο­μοί­ω­μα του κτί­σμα­τός τους, και δε­ξιά κά­τω α­πό το Χρι­στό ο Νε­κτά­ριος.

Ι­ε­ρό

Στην κόγ­χη του ι­ε­ρού εν­τυ­πω­σιά­ζει η ε­πι­βλη­τι­κή πα­ρά­στα­ση της Πλα­τυ­τέ­ρας των Ου­ρα­νών με τη λάμ­ψη του χρυ­σού και των άλ­λων χρω­μά­των της και τη γλυ­κύ­τη­τα στην έκ­φρα­ση του προ­σώ­που της. Πιο κά­τω η γε­μά­τη ι­ε­ρο­πρέ­πεια και μυ­στι­κή κα­τά­νυ­ξη πα­ρά­στα­ση των αγ­γέ­λων ως λει­τουρ­γών του Υ­ψί­στου.

Νάρθηκας

Δε­κα­ο­χτώ χρό­νια με­τά με­τά την ι­στό­ρη­ση του κυ­ρί­ως να­ού, στα 1566, σύμ­φω­να με τις ε­πί­ση­μες ε­πι­γρα­φι­κές μαρ­τυ­ρί­ες, τοι­χο­γρά­φη­σαν το νάρ­θη­κα (λι­τή) του κα­θο­λι­κού, με έ­ξο­δα του ε­πι­σκό­που Βελ­λάς Ι­ω­αν­νί­νων Αν­τω­νί­ου Α­ψα­ρά, οι αυ­τά­δελ­φοι Θη­βαί­οι α­γι­ο­γρά­φοι, ο Γε­ώρ­γιος ι­ε­ρέ­ας και σα­κελ­λά­ριος Θη­βών και ο Φράγ­κος. Οι δύ­ο αυ­τοί α­δελ­φοί ζω­γρά­φοι, ό­πως α­πο­δει­κνύ­ουν οι κτι­το­ρι­κές ε­πι­γρα­φές εκ­κλη­σι­ών στα χω­ριά της Η­πεί­ρου Κρά­ψη και Κλη­μα­τιά ή Βελ­τσί­τσα, έ­φε­ραν το ε­πώ­νυ­μο Κον­τα­ρής.

Στην κο­ρυ­φή του τρούλ­λου του νάρ­θη­κα κυ­ρια­ρχεί η πα­ρά­στα­ση του Παν­το­κρά­το­ρα. Στον α­να­το­λι­κό τοί­χο η πο­λυ­πρό­σω­πη σύν­θε­ση της Δευ­τέ­ρας Πα­ρου­σί­ας με ό­λες τις χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές σκη­νές της α­δέ­κα­στης ε­κεί­νης Κρί­σης. Στο δυ­τι­κό τοί­χο η εν­τυ­πω­σια­κή αλ­λη­γο­ρι­κή πα­ρά­στα­ση του ό­σιου α­σκη­τή Σι­σώ­η, ο ο­ποί­ος θρη­νεί πά­νω α­πό τον α­νοι­κτό τά­φο με το γυ­μνό σκε­λε­τό του έν­δο­ξου στρα­τη­λά­τη και κο­σμο­κα­τα­κτη­τή Με­γά­λου Α­λε­ξάν­δρου συμ­βο­λί­ζει τη φι­λο­σο­φί­α της μα­ται­ό­τη­τας των εγ­κο­σμί­ων και την α­δυ­σώ­πη­τη και α­να­πό­φευ­κτη μοί­ρα του θα­νά­του για κά­θε άν­θρω­πο α­νε­ξαί­ρε­τα.

Στο α­να­το­λι­κό τμή­μα του νό­τιου τοί­χου ει­κο­νί­ζον­ται πά­νω α­πό τον τά­φο τους οι ό­σιοι κτί­το­ρες Νε­κτά­ριος και Θε­ο­φά­νης, κρα­τών­τας α­πό κοι­νού ο­μοί­ω­μα του να­ού· τα αυ­στη­ρά α­σκη­τι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και η υ­περ­κό­σμια γα­λή­νη το­νί­ζον­ται ι­δι­αί­τε­ρα στις ε­ξα­ϋ­λω­μέ­νες μορ­φές τους. Στους α­να­το­λι­κούς πεσ­σούς, α­ρι­στε­ρά η Πα­να­γί­α η Με­σί­τρια και Προ­στά­τις των Χρι­στια­νών και δε­ξιά ο Χρι­στός. Ό­λες οι λοι­πές ε­πι­φά­νει­ες των τοί­χων εί­ναι κα­τά­γρα­φες με σκη­νές μαρ­τυ­ρί­ων, ο­λό­σω­μους α­γί­ους, ό­σιους α­σκη­τές κ.ά.