Οικισμός Ασπροκκλησιάς Χασίων 

 Αλλιώς ΜΟΝΔΕΑ

Η Ασπροκκλησιά είναι ένα ορεινό χωριό (590 μ.) στα Χάσια με 700 κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία κυρίως και την υλοτομία σε 12000 στρ. δρυοδάσους, το μεγαλύτερο της περιοχής. Βρίσκεται 36 χλμ. Β της Καλαμπάκας. Είναι ένα από τα πέντε χωριά που συγκροτούν το Δήμο Χασίων. Σ’ αυτό ανήκουν και οι οικισμοί Ασπροκκλησιά, Ψήλωμα και Κερασούλα. Είναι το πιο γραφικό χωριό των Χασίων, περιστοιχισμένο από τις κορυφές Πασσαλίκι (942 μ.) στα ΒΔ, Αετός (680 μ.) στα Α και Στιάρμπα (858 μ.) στα Δ. Ανηφορίζοντας προς τη Στιάρμπα, διακρίνουμε μέσα από τα αιωνόβια δένδρα το ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής. Από την κορυφή είναι ορατά τα δυτικά χωριά του ν. Τρικάλων.

Στα βυζαντινά χρόνια η Ασπροκκλησιά αποτελούσε διάβαση που ένωνε – μαζί με εκείνη του Βελιμιστίου (Αγιοφύλλου) – την κοιλάδα του Αλιάκμονα με τη Δ Θεσσαλία. 1 χλμ. Α της στάσης προς το «Ψήλωμα» βρίσκεται η λιθόκτιστη μονότοξη γέφυρα του Ψύρρα, που κτίστηκε με τη συνδρομή του ομώνυμου αρματολού και αποτελούσε κατά το 17ο αι, το μοναδικό πέρασμα προς τη Μακεδονία.
Στις τοποθεσίες «Λειβάδια» και «Μπαρμπαδήμος» συναντά κανείς άφθονα σπασμένα κεραμικά που οδηγούν στην υπόθεση της ύπαρξης αρχαίου οικισμού. Στις περιοχές «Κουτσούφλιανη» και «Παλιοπαναγιά» βρέθηκαν κεραμικά, νομίσματα διαφόρων εποχών και τάφοι.

Στην πλαγιά του λοφίσκου Ουγλά και στην περιοχή που οι κάτοικοι ονομάζουν Παλιοχώρια, 2 χλμ. Δ του χωριού, σώζεται η εκκλησία της Παναγίας. Κατά την τοπική παράδοση ο ναός, που ήταν χωμένος στη γη, ανακαλύφθηκε τυχαία από μια τρύπα μέσα στην εκκλησία. Πρόκειται για μικρό μονόκλιτο κτίσμα και αποτελείται από τον κυρίως ναό και τον μεταγενέστερο νάρθηκα. Η κατασκευή του χρονολογείται στον 11ο αι. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται και οι μεταβυζαντινές εκκλησίες Αγ. Γεωργίου και Αγ. Παρασκευής με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.

Το γραφικό ξωκλήσι Αη-Λιάς χτίστηκε περίπου το 1923, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας. Στην ίδια θέση υπήρχε προηγουμένως ελληνικό φυλάκιο με τριώροφη σκοπιά – παρατηρητήριο που σώζεται ακόμη. Απέναντί του βρισκόταν το τουρκικό φυλάκιο.

Αξιόλογο είναι το μεταβυζαντινό ξωκλήσι του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στα Ν του χωριού, δίπλα στον ποταμό Ίωνα (Μύκανη). Πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου. Το βράδυ της παραμονής, οι κάτοικοι της Ασπροκκλησιάς και των γειτονικών χωριών μαζεύονται στο ξωκλήσι για το Μεγάλο Εσπερινό. Έπειτα ψήνουν αρνιά, κεμπάπ και κοκορέτσι σε καταλύματα που κατασκευάζουν με κλαδιά βελανιδιάς. Αρχίζει γλέντι με δημοτική ορχήστρα, ενώ οι γυναίκες τραγουδούν και χορεύουν χασιώτικα τραγούδια. Τη Λειτουργία της επομένης ακολουθούν αθλητικοί αγώνες που περιλαμβάνουν τα αγωνίσματα «τρεις» (είδος τριπλούν), «καμπλίτσα» (μακριά γαϊδούρα), και πάλη. Ακολουθεί χορός και κατόπιν «καζανιές», προσφορά της εκκλησίας.

Το Σάββατο του Λαζάρου αναβιώνει στο χωριό το έθιμο «Λαζαρίνες». Τα κορίτσια και ιδίως οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, φορούν τις παραδοσιακές χασιώτικες στολές με τις χαρακτηριστικές «ντούκες» (είδος πλισέ φούστας) και γυρίζουν τα σπίτια μαζεύοντας αυγά, βρασμένο καλαμπόκι και χρήματα. Συγκεντρώνονται στο κέντρο του χωριού, χορεύοντας και τραγουδώντας. Το βράδυ, φορούν τα «βάγια» στο κεφάλι τους και κατευθύνονται στην εκκλησία. Στην Ασπροκκλησιά γιορτάζουν ακόμη τα «Κλείδωνα» και τα «Λουκατζιάρια», ενώ γνωστά είναι τα χασιώτικα μοιρολόγια.

Στο χωριό λειτουργεί δριστέλλα που ανήκει σε ιδιώτη. Συνδεδεμένο με τον οικισμό είναι το όνομα του Νικολάου Βερεντζιώτη, γιατρού του χωριού από το 1923, που έσωσε τον πληθυσμό από επιδημίες τύφου, γρίππης και ελονοσίας. Στο γνωστό τραγούδι «Δε μπορώ μανούλα μ’ δε μπορώ», οι Ασπροκκλησιώτες προσέθεταν «το γιατρό το Βερεντζιώτη που’ χ’ τα φάρμακα στο τζιόπη (τσέπη)».

Η Βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας.
Το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Ψύρρα.

Επισκεφθείτε:

Το γραφικό ξωκλήσι Αη-Λιάς.

Το αξιόλογο μεταβυζαντινό ξωκλήσι του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου.