Το Καθολικό της Μονής

Το με­γα­λό­πρε­πο ση­με­ρι­νό κα­θο­λι­κό, που τι­μά­ται στη μνή­μη των Α­γί­ων Πάν­των, έ­κτι­σαν στα 1541/42 οι Γι­αν­νι­ώ­τες α­δελ­φοί ι­ε­ρο­μό­να­χοι Θε­ο­φά­νης (+17 Μα­ΐ­ου 1544) και Νε­κτά­ριος (+7 Α­πρ. 1550) οι Α­ψα­ρά­δες.

Το κα­θο­λι­κό της Μο­νής Βαρ­λα­άμ εί­ναι έ­να τυ­πι­κό κομ­ψό κα­θο­λι­κό α­γι­ο­ρει­τι­κού τύ­που, με δι­κι­ό­νιο σταυ­ρο­ει­δή εγ­γε­γραμ­μέ­νο τον κυ­ρί­ως να­ό, ο ο­ποί­ος α­ρι­στε­ρά και δε­ξιά φέ­ρει τις χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές α­θω­νι­κές κόγ­χες, δη­λα­δή τους χο­ρούς. Του κυ­ρί­ως να­ού προ­η­γεί­ται ευ­ρύ­χω­ρος ε­σω­νάρ­θη­κας (λι­τή) με ω­ραί­ο τρούλ­λο στο κέν­τρο του, α­νά­λο­γο με ε­κεί­νο του κυ­ρί­ως να­ού, στη­ρι­ζό­με­νο σε τέσ­σε­ρις πεσ­σούς.

Α­ξι­ο­πρό­σε­κτο για τη λε­πτή και πε­ρί­τε­χνη ε­πε­ξερ­γα­σί­α του εί­ναι το ξυ­λό­γλυ­πτο ε­πι­χρυ­σω­μέ­νο τέμ­πλο του κυ­ρί­ως να­ού του κα­θο­λι­κού, κα­θώς και ο η­γου­με­νι­κός θρό­νος και τα δύ­ο α­να­λό­για με πλού­σια και ω­ραί­α δι­α­κό­σμη­ση α­πό φίλ­ντι­σι· ε­πι­γρα­φή στο έ­να α­πό αυ­τά μας πλη­ρο­φο­ρεί ό­τι κα­τα­σκευ­ά­στη­καν ε­πί ε­πι­σκό­που Στα­γών Πα­ϊ­σί­ου (του Κλει­νο­βί­τη, 1784-1808) και η­γου­μέ­νου της μο­νής Α­να­το­λί­ου.