Μονύδριο Αγίου Θεοδοσίου Γάβρου
Η ετυμολογία της λέξης μονύδριο είναι η εξής → μονύδριο < μεσαιωνική ελληνική μονύδριον < μονή + κατάληξη υποκοριστικού -ύδριον
δηλαδή μονύδριο είναι η μικρή μονή, το μοναστηράκι.
Στο βορειοδυτικό άκρο της μετεωρίτικης βραχώδους συστάδας βρίσκεται το μονύδριο του Αγίου Θεοδοσίου στον βράχο του οποίου συναντά κανείς διάσπαρτα μικρά ασκηταριά και κελλιά. Στο εσωτερικό του μικρού ναού σώζονται τοιχογραφίες σε δύο στρώματα. Οι νεώτερες επιζωγραφίσεις είναι του 19ου αιώνα. Οι παλαιότερες από αυτές, αξιόλογης τεχνοτροπίας, ανάγονται στις αρχές του 17ου η στα τέλη του 16ου αιώνος.
Πιο αναλυτικά
Εδώ στο Γάβρο λαξεύτηκαν σε κοιλώματα ασκηταριά εφάμιλλα των Μετεωρίτικων, όπως του Αγ. Νικολάου και του Αγ. Θεοδοσίου. Μικρά κοιλώματα που με πολύ μοναστικό μεράκι και πολλή προσευχή μετατράπηκαν σε χώρο ανθρώπων που ήθελαν να επικοινωνήσουν αυστηρά και αποκλειστικά με τον Θεό. Δυστυχώς παλαιότερα στο ασκητήριο του Αγ. Θεοδοσίου εκτελέστηκαν κακότεχνες επεμβάσεις που σκοπό είχαν να καταστήσουν αυτό πιο προσπελάσιμο, και το μόνο που πέτυχαν ήταν να διαμορφώσουν μια αντιαισθητική οπτική εικόνα. Ο Δήμος Χασίων για να επαναφέρει το μνημείο στην αρχική του μορφή και στην ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου αυτού, προέβη στη σύνταξη μελέτης, η οποία και υλοποιήθηκε με την απομάκρυνση των κακότεχνων επεμβάσεων, ενώ παράλληλα αναδείχθηκε η αρχική πρόσβαση στο ασκηταριό από το φυσικό μονοπάτι, πολλά σημεία του οποίου διατηρούνται ανέπαφα μέχρι και σήμερα.
Ανεβαίνοντας κανείς στο ασκηταριό, συναντά έναν ευρύχωρο στεγασμένο χώρο, που λειτουργεί ως χώρος λειτουργίας και προσευχής οι διαστάσεις του οποίου είναι τόσο μικρές που δεν καλύπτουν, την προσέλευση πολλών προσκυνητών. Όλες οι βραχώδεις επιφάνειες έχουν καλυφθεί με τοιχογραφίες αλλά δυστυχώς ο αρχικός τοιχογραφικός διάκοσμος έχει επιζωγραφισθεί μεταγενέστερα.
Έτσι τα μόνα τμήματα που απέμειναν από την αρχική αγιογράφηση είναι αυτό με τις παραστάσεις της Βαϊφόρου και του Ιωνά με το κήτος. Λόγω της γειτνίασης με τις μονές των Μετεώρων ο καλλιτέχνης γνωρίζει τις αντίστοιχες απεικονίσεις αλλά δεν μπορεί να τις εφαρμόσει στον περιορισμένο χώρο που διαθέτει. Τα εικονογραφικά στοιχεία, όπως η απλή χρωματική σύνθεση, μας οδηγούν στον 18ο αι.. Στην σκηνή του προφήτη Ιωνά η απλοποίηση της σκηνής είναι ακόμα πιο έντονη. Μια λαϊκή μορφή, ο Ιωνάς βγαίνει από το στόμα του κήτους, στο αριστερό τμήμα της παράστασης απεικονίζονται κτίρια της πόλης, ενώ η θάλασσα μόλις που διακρίνεται.
Οι νεώτερες, όπως αυτή του Παντοκράτορα, της Πλατυτέρας και των ολόσωμων αγίων ανάγονται στον 19ο αι. και δυστυχώς ο καλλιτέχνης, για να επιβεβαιώσει την εποχή και την τέχνη του φθάνει σε ακρότητες, αφού τοποθετεί τις σκηνές πάνω στο πρώτο στρώμα σε εντελώς άσχετα με το τελετουργικό μέρος σημεία.
